Velika Britanija i kosovski vilajet

Name: Velika Britanija i kosovski vilajet
Author: Aleksandar Rastović

Metodološki gledano, knjiga se sastoji iz tri glave. U prvoj je predstavljena britanska politika prema Kosovskom vilajetu u drugoj polovini 19. veka, tačnije od osnivanja vilajeta 1877. godine do 1903. godine, kada dolazi do pobune hrišćanskog stanovništva na prostorima Bitoljskog i Solunskog vilajeta, a koja je imala snažnog odjeka i na Kosovu i Metohiji. Ovde se posebno analizira nastanak i delo Albanske lige, koja je predstavljala generator nacionalog okupljanja Albanaca i artikulisala osnovne smernice njihove nacionalno oslobodilačke borbe, zatim se istražuju dokumenti koji govore o stalnim upadima Albanaca na teritoriju Kneževine, odnosno Kraljevine Srbije u pomenutom periodu, ali i opisuju progoni istaknutih Srba na prostorima vilajeta. Druga glava analizira stavove Velike Britanije prema ovom području od 1903. godine do završetka Prvog balkanskog rata, kada ovaj prostor, nakon odlučujućih pobeda srpske armije i verifikacije na Londonskoj konferenciji mira, ulazi u sastav Srbije. U ovom drugom delu istaknuta je teza o stalnom laviranju ovog prostora između zločina i pokušaja reformi kojima je trebalo smanjiti ili čak prekinuti nasilje i teror nad hrišćanima, a njihov položaj poboljšati. Treći deo je posvećen pogledima britanskog javnog mnjenja a posebno tamošnjih najznačajnijih listova na situaciju u Kosovskom vilajetu, ali i Staroj Srbiji krajem 19. i na početku 20. veka. U okviru ove glave nalazi se važno poglavlje u kome se razmatraju stavovi pojedinih predstavnika savremene anglosaksonske istoriografije: Kosovskom vilajetu, Srbima i Albancima u vremenskom okviru koja je tema ove studije.

Ova monografija je rađena prvenstveno na arhivskoj građi pohranjenoj kako u britanskim tako i u srpskim arhivima. Što se tiče britanske građe, istražena su dokumenta u okviru britanskog džavnog arhiva koja se odnose na diplomatske izveštaje britanskih poslanika i diplomata iz Srbije ali i iz drugih gradova sa Balkana (Solun, Skoplje, Skadar) od 1877 do 1912. godine. Reč je uglavnom o depešama koje su se ticale situacije u Kosovskom vilajetu i Staroj Srbiji, a koje su slali, između ostalih, Hjubert Džerningam, Džon Blunt, Kirbi Grin, Džerald Guld, Sidni Lokok, Džordž Vindem, Sent Džon, Džejms Vajthed, Džordž Bonam, Ralf Pedžet šefovima Forin ofisa (Džordžu Grenvilu, lordu Solzberiju, lordu Lensdaunu, Edvardu Greju), ili drugim visokim britanskim zvaničnicima.