Italija kroz vekove

NAPOMENA AUTORA

Sadržaj ove knjige čine osnovna znanja o Italiji, o njenom izgledu, njenoj istoriji, o materijalnim i duhovnim bogatstvima; zamisao autora bila je ta da njena sažetost bude podsticajna, da izazove interesovanje i traganje za drugim, produbljenim izvorima informacija, da izazove želju za što neposrednijim upoznavanjem te zemlje i njene bogate kulture. Zbog toga knjiga ima dvojaku strukturu, simetričnu i hronološku, s jedne strane, a difuznu, otvorenu i namemo nedorečenu, s druge strane; takva struktura od čitaoca zahteva dodatno angažovanje.
Knjiga je prevashodno namenjena studentima italijanistike, zatim studentima koji u svojim studijskim programima imaju italijanske kultume teme, a onda, svakako, i široj čitalačkoj publici.

UVOD

Svest o individualnosti i posebnosti italijanske teritorije, okružene Alpima i morima, postoji od davnina. U antičko vreme imenom Italije označavani su bili različiti delovi teritorije današnje Italije: nekad su to ime nosili južni i srednji delovi, nekad severni, nekad svi zajedno; uvek je, međutim, postojala svest o posebnosti Italije u okviru imperijalnog univerzalizma, što je veoma slikovito predstavljano metaforom o Italiji kao o „bašti Carstva” (z7 giardino dell’Impero’). Kroz vekove je, potom, ime Italije imalo promenljivu sudbinu: od delimičnog zanemarivanja, u vreme Komuna, do veličanja u vreme Preporoda koji je doveo do političkog ujedinjenja Italije u dmgoj polovini XIX veka.
Geografski izgled Italije, toliko karakterističan, opisivan je, kroz vekove, na različite načine: kao trougao, kao list hrasta, kao lađa, kao Ijudska noga i, konačno, negde u XVIII veku, kao čizma.

Čini se da je, uz taj poluostrvski oblik Italije, planinski venac Alpa sledeća bitna odlika njenog geografskog izgleda. Alpi su najčešće viđeni i doživljavani kao zid, kao prirodna odbrana Italije od napadača: tuđin koji bi uspeo da pređe Alpe lako je postajao gospodar Italije. Za drugi, pak, planinski lanac, Apenine, govoreno je da predstavlja kičmu Italije koja je nekada više razdvajala nego spajala: komunikacije, naime, između Jadranske i Tirenske obale, bile su nekada veoma slabe; onaj ko je, u srednjem veku, prešao Apenine, stizao je u jedan dmgi svet u kojem vladaju dmgačije navike i običaji.

Mora koja okružuju Italiju, Ligursko, Tirensko, Mediteransko, Jonsko i Jadransko postala su, veoma rano, zahvaljujući moćnim lukama kakve su bile Venecija, Đenova, Amalfi, Piza i dmge, veza Italije sa ostalim svetom: to je, uz nesumnjivi odbrambeni značaj, bila i ostala njihova glavna osobina.
Na prvim geografskim kartama Italije njene reke nisu ucrtane, ili su ucrtana samo ušća. Tek kasnije se uočava njihov značaj: one su bile prirodne granice između italijanskih državica, duž njihovih korita se moglo putovati, a njihov vodeni tok retko se mogao koristiti za plovidbu. Najveća reka je Po, zatim su tu Ticino, Adda, Adige, Piave, Tagliamento, Isonzo, Arno, Tevere, Volturno.